Bytom swoje mury obronne zawdzięcza księciu Kazimierzowi bytomskiemu. Wzniesiono je ok. 1290 r. Przez wiele następnych lat były remontowane i wzmacniane wałami ziemnymi. Zapewne ich utrzymaniem i konserwacją zajmowały się bytomskie cechy rzemieślnicze. Do miasta prowadziły trzy bramy:
Krakowska (Sławkowska)
Pyskowicka (Tarnogórska)
Gliwicka
Mury zostały na początku XIX w. rozebrane, gdyż przeszkadzały w przestrzennym rozwoju miasta. Ich relikty zachowały się tylko w okolicy obecnego Placu Klasztornego, choć są w bardzo złym stanie.
Kazimierz był drugim synem księcia Władysława opolskiego i Eufemii. Urodził się pomiędzy 1253 a 1257 r. Jego małżonką ok. 1278 r. została Helena, prawdopodobnie pochodzenia ruskiego. Gdy w 1281 lub 1282 r. zmarł jego ojciec, wraz ze swoim bratem księciem Bolkiem I wspólnie władali spuścizną po ojcu. Jednakże już w 1284 r. Kazimierz objął samodzielne rządy nad księstwem bytomskim z głównymi grodami w Bytomiu, Koźlu, Toszku, Gliwicach i Siewierzu. Tak narodziło się samodzielne księstwo bytomskie. Prawdopodobnie zamieszkał w drewnianym zamku, który znajdował się gdzieś nieopodal Bramy Krakowskiej. W polityce zagranicznej wspierał króla czeskiego Wacława II, któremu w 1289 r. w Pradze złożył hołd lenny. Gdy w dniu 10 marca 1312 r. zmarł, prawdopodobnie został pochowany w klasztornym kościele minorytów. Był więc pierwszym Piastem pochowanym w Bytomiu. To właśnie on ok. 1290 r. otoczył Bytom kamiennymi murami obronnymi z półotwartymi basztami, a także ufundował kościół św. Ducha wraz ze szpitalem. Miasto posiadało trzy bramy (Krakowską, Gliwicką oraz Pyskowicką – późniejszą Tarnogórską). Na bytomskim rynku stanął budynek ratusza oraz waga miejska. Na bytomskim rynku stanął budynek ratusza. Władysława Ślęzak podaje, że jego zamek (piętrowy, częściowo murowany) znajdował się tuż za Bramą Krakowską, nad potokiem zwanym Żabiniec, wśród bagien i rozlewisk rzeki Kaczawy. Teorie na temat lokalizacji zamku są jednak różne. Prawdopodobnie było to założenie w formie prostokąta z dziedzińcem i studnią pośrodku. Budowla mieszkalna najprawdopodobniej była murowana. Na dziedziniec prowadziła brama wjazdowa, a nad całością górowała wieża obronna. Wokół niego rozciągały się bagna, co polepszało jego walory obronne. Rozwijała się również działalność wydobywcza (głównie galeny dającej srebro i ołów). Do miasta przybywali osadnicy z Saksonii, Turyngii i z głębi Niemiec, a także z pobliskich Czech. Za jego rządów Bytom osiągnął szczyt rozwoju i zamożności. W bytomskim kościele WNMP znajduje się pochodzący z XVII w. obraz będący wyobrażeniem księcia Kazimierza. Na owym obrazie książę trzyma w ręku dokument datowany na 1294 r., w którym przekazał kościół WNMP premonstratensom z wrocławskiego Ołbina. W 1299 r. książę ufundował szpital wraz z drewnianym kościółkiem Ducha Świętego, ulokowany za Bramą Krakowską.
